عوامل اجتماعي جمعيتي مؤثر بر سبک زندگي سلامت محور

عوامل اجتماعي­ جمعيتي مؤثر بر سبک زندگي سلامت محور: مطالعه­ موردي جمعيت ۱۸ تا ۶۵ ساله شهر تهران

پژوهش حاضر به بررسی سبک زندگی سلامت محور در جمعیت ۶۵-۱۸ ساله شهر تهران می­پردازد. اهمیت این موضوع در جمعیت­شناسی از جهت ارتباط بالای آن با ناتوانی و مرگ ومیر است که پس از طی دوران انتقال و اشباع شدن کاهش مرگ ومیر در نوزادان و اطفال، باید به به کاهش مرگ ومیر در گروه­های سنی بالاتر (جوانی، میانسالی و سنین بعد از میانسالی) بپردازیم. آمارهای موجود نشان از مرگ ومیر فزاینده­ای ناشی از حوادث و تصادفات، بیماری­های قلبی و عروقی و سرطان­ها دارند که به علت وقوع آن­ در گروه­های جوانی، میانسالی و سنین بعد از میانسالی جمعیت، می­تواند بر سیر ارتقای امید زندگی در کشور اثر معکوس داشته باشد، و تلاش­های مرتبط با کنترل مرگ ومیر در گروه­های پایینی را به نوعی خنثی سازد.

سوال اصلی تحقیق شناسایی عوامل موثر بر سبک زندگی سلامت محور شهروندان  واقع در سنین فعالیت تهرانی است. در بررسی پیشینه نظری و تجربی تحقیق عواملی که در مطالعات مختلف به عنوان عوامل موثر بر سبک زندگی سلامت محور مطرح بوده است، در دو دسته تبیین نابرابری­ها در سلامتی و تبیین­های اجتماعی جمعیتی مورد بررسی قرار گرفت. متغیر اصلی تحقیق سبک زندگی سلامت محور است که در قالب ۸ بعد: تغذیه، خواب، رانندگی، کشیدن سیگار، استعمال الکل، خود مراقبتی، ورزش و فعالیت جسمانی و آراستگی ظاهر  اندازه­گیری شد.

در بخش یافته­ها با  بررسی تحقیقات پیشین و متناسب با هدف و ماهیت متغیرهای اساسی تحقیق از  تحلیل عامل، آنالیز تشخیصی و… استفاده شد.  نتایج نشان داد که جنسیت، سن، مقطع تحصیلی افراد، بعد خانوار، محل سکونت، وضع زناشوئی، وضع فعالیت، پایگاه اقتصادی اجتماعی و میزان بهره­مندی از هر یک از انواع سرمایه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از مهم­ترین محدوده­های ساختاری هستند که می­توانند انتخاب­های عاملان را با محدودیت مواجه سازند. بنابراین زنان در تمامی ابعاد سبک زندگی سلامت محور به جز فعالیت بدنی و ورزش کردن در مقایسه با مردان سبک زندگی سالم­تری دارند. رفتارهایی نظیر سیگار کشیدن و استعمال الکل در بین زنان کمتر دیده شده است. نتایج این بررسی نشان داد افراد مورد مطالعه از نظر ورزش و فعالیت جسمانی از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند و ورزش کردن عموماً جایگاهی در سبد کالاهای رفتاری افراد در طول شبانه­روز ندارد. رژیم غذایی مردان بیشتر گرایش به غذاهای حاوی چربی­های اشباع شده، شور و شیرین دارد و مردان نسبت به زنان کمتر از فیبرهای غذایی، میوه­جات و سبزی­جات استفاده می­کنند. یافته­ها حاکی از آن است که با افزايش سن،  به­طور معناداري از تحرک و فعاليت جسماني افراد کاسته می­شود. نتایج همچنين نشان داد که هر چه سن افزایش می­یابد، افراد توجه کمتری به آراستگی ظاهری و تناسب اندام خود نشان می­دهند از رژیم­های غذایی سالم­تر، عادات خواب بهتر و همچنین رانندگی سالم­تری برخوردارند.

نتایج تحلیل تشخیصی نشان داد که متغیر جنسیت بیشترین توان پیشگویی عضویت افراد را در دو گروه افراد سیگاری و غیر سیگاری و همچنین دو گروه افرادی که الکل می­خورند و افرادی که الکل نمی­خورند را دارا ست. در زمینه ورزش و فعالیت بدنی، نتایج تحلیل تشخیصی نشان داد که متغیر میزان سرمایه اقتصادی بیشترین توان در پیشگویی عضویت افراد در دو گروه فعال و غیر فعال از نظر بدنی را داشته است. متغیر وضع زناشوئی افراد نیز همین نقش را در پیش بینی عضویت گروهی افراد به دو گروه دارای تغذیه مثبت و منفی را دارا  بود. بیشترین توان پیشگوئی عضویت افراد در دو گروه از افرادی که اهمیت بیشتری به تناسب اندام و ظاهر خود می­دهند و افرادی که اهمیت کمتری به تناسب و ظاهر خود می­دهند را متغیر سرمایه فرهنگی داشته است. در زمینه ارزیابی وضعیت سلامت نیز متغیر پایگاه اقتصادی اجتماعی افراد بیشترین توان پیشگوئی عضویت افراد در دو گروه از افرادی که وضعیت کلی سلامت خود را خوب و خیلی خوب و بد و خیلی بد ارزیابی کردند دارا بوده است.