دیوان غنی کشمیری (مقدّمه، تصحیح، تعلیق)

۱- احیای بخشی از میراث مکتوب و فرهنگی کشورمان و تقدیم آن به محافل علمی، ادبی و دانشگاهی کشور.

۲-  بررسی احوال و آثار شاعر و سبک شعری او.

۳-  بررسی دیوان غنی کشمیری.

۴- بازشناسی یکی از شاعران بزرگ فارسی­زبان غیرایرانی.

۵-  ارائة تدوین نسخه ای نو از دیوان غنی کشمیری.

پرسش ها:

۱-   غنی کیست؟

۲- آیا خود او در طول حیاتش به تدوین دیوان پرداخته یا پس از مرگ وی، کسانی همّت ورزیده­اند و دیوان وی را گردآوری نموده­اند؟

۳- چه خطاها و اشتباهاتی در متن نسخة اصلی کتاب وجود دارد و چه توضیحاتی برای تصحیح آن­ها ضروری می­نماید؟

فرضیه ها:

۱- در لغات و اصطلاحات متن نسخه­ها، اشتباهات تحریری و کتابتی وجود دارد.

۲- برخی از واژه­ها و اصطلاحات متن نسخه­ها ناخوانا می­باشد.

۳- برخی از واژه­ها و اصطلاحات متن نسخه­ها افتاده و در نسخه­های موجود، اختلافاتی وجود دارد.

دیوان غنی کشمیری. .  روش تحقیق، کتابخانه­ای و تحلیلی و بر اساس مراجعه به فرهنگ­های واژگان معتبر فارسی و تطبیق و مقابلة نسخه­های کتاب مورد تصحیح است.تصحیح این اثر بر مبنای شیوة بینابین صورت گرفته است.در خصوص انتخاب دیگر نسخ ، مبنای ما در دسترس بودن نسخه بوده است. نسخ معرّفی شده در فهرست نسخه های خطّی دانشگاه تهران و موجود در کتابخانه های عمومی و شخصی در ایران جمع آوری شده است. روش کار آن بوده است که ابتدا با مقایسة نسخ در دست و ارزش گذاری آنها با در نظر گرفتن ملاک هایی نظیر قدمت، نیکو بودن خط، کم غلط بودن، نسخة کتابخانة ملّی را نسخة اساس قرار داده و پس از آن سعی شده ضبط درست و صحیح که نزدیک به سبک و زبان شاعر است را  به روش بینابین انتخاب نموده تا در معرض دید و داوری خواننده گیرد. بدین نحو که پس از انتخاب نسخة اصلی و خوانش مکرّر و استنساخ دقیق آن، به مقابله با سایر نسخ پرداخته شده است و در مواردی که اطّلاعات نسخة اساس پاسخگو نبوده ، از سایر نسخ استفاده شده است و در همة موارد اختلاف بین نسخ در پاورقی و بعضاً در پیوست ذکر شده است.

غنی، از شاعران بزرگ فارسی­زبان کشمیر است. شعر او آن­چنان که از دیوان اشعارش بر می آید، سهل و ممتنع است. این دیوان در مجموع شامل۱۴۹ غزل، ۷۶ قطعه،  ۷۸رباعی و۴۶۰ تک بیتی است. اشعار به هم پیوسته، در حدّ غزل های بلند ، کمتر دارد. او غالب مضامین خود را در قالب تک بیتی آورده است . قطعات وی نیز اغلب سه یا چهار بیتی و بعضاً دو بیت است. رباعیاتش متوسّط است و در قصید و مثنوی موفقیّتی ندارد.

سبک بیان غنی در سروده هایش کاملاٌ مطابق با خصیصه های بارز سبک هندی است. شعر او نیز به تبع سایر شاعران سبک هندی شعر مضمون است نه موضوع ؛ مضامین  اعجاب انگیز این شاعر درویش مسلک مدح گریز در غزلیات و تک بیتی های ناب و بکرش آشکار می شود. مضامین بدیع ، خیال انگیز و باریک او که در زمینة اخلاق، تصّوف، فقر و ماورائیّت است؛ گاه آمیخته با تعقید و ابهام است .او شاعری  مستند و مسلمّ است از این روی عدة کثیری ازسخنوران به تضمین اشعار او پرداخته اند. انواع زیورهای لفظی و معنوی با بسامد های گوناگون چاشنی سخنش شده و بر حلاوت معانی و لطافت الفاظ وی افزوده است.دیدگاه او در مورد شاعری ، ذمّ سرقت و تکرار و ضرورت تلمّذ نزد استادان فن از اشعارش دریافت می شود.

شایسته است با احیای نسخ خطی موجب شناخت هر چه بیشتر مجاهدات و قابلیّت­های علمی اندیشمندان پیشین و نیز پاسخ­گوی بخشی از نیازهای علمی  پژوهش­گران جدید باشیم. لذا پیشنهاد می شود برای دریافت و درک مفاهیم و شناخت نسخ خطی و ادای وظیفة خود در قبال فرهنگ اصیل فارسی-ایرانی و خدمت به مراکز علمی و پژوهشی بیش از پیش بکوشیم.