حجم پولشویی در اقتصاد ایران

برنامه ­ریزی­های اقتصادی، نیازمند آگاهی از عملکرد عمومی اقتصاد کشور است. اما در اغلب کشورها، بخشی از فعالیت­های اقتصادی در معرض دید سیاست­گذاران اقتصادی قرار نمی­گیرد. بنابراین، یکی از دغدغه­ های اصلی سیاست­گذاران اقتصادی کشورهای مختلف، روبه­رو بودن با فعالیت­هایی است که به دلایل مختلف از دید ناظران رسمی دور ­مانده و عملکرد اقتصاد را با اخلال مواجه می­کنند، که یکی از این فعالیت­ها پولشویی[۱] است (عرب­مازار یزدی و خودکاری، ۱۳۸۶).

پولشویی عبارت است از تلاش برای تغییر شکل عواید حاصل از فعالیت‌های مجرمانه با هدف پنهان­ سازی اصل وجوه نقد یا مقدار، منشأ و مالکیت آن به منظور گریز از شناسایی و پیگرد فعالیت‌های مجرمانه یا شواهد فعالیت‌های غیرقانونی. پولشویی فرآیندی سه مرحله‌ای است: مرحله نخست مستلزم قطع هرگونه ارتباط مستقیم بین جرم و عوایدی است که از آن حاصل شده است، مرحله دوم عبارت است از مخفی کردن رد مال برای فرار از پیگرد قانونی و مرحله سوم عبارت است از بازگرداندن مجدد عواید حاصل از جرم به مجرم، به گونه‌ای که منشأ، نحوه کسب و محل جغرافیایی آن، قابل ردیابی نباشد.

عملیات پولشویی به علت پیچیدگی و گستردگی آثار و تبعات منفی اقتصادی و اجتماعی، از کانال­های زیادی می­تواند بر پیکره­ ی اجتماع تأثیر سوء گذاشته و نظام اقتصادی را متزلزل سازد. این پدیده می­تواند حاکمیت قانون را تضعیف، امنیت، سرمایه­ گذار ­های داخلی و خارجی را کاهش، و با افزایش هزینه­های جامعه و دولت برای مقابله با آن، باعث کاهش سرمایه ­گذاری دولت در حوزه­ های مختلف آموزشی و بهداشت شده و از این طریق جامعه را از منافع ناشی از این نوع سرمایه­ گذاری ­ها محروم نماید. این پدیده می­تواند از طریق انتقال قدرت خرید از قربانیان به مجرمان بر سطح مصرف جامعه نیز تآثیرگذار باشد. زمانی که منابع مالی از قربانیان به مجرمان منتقل می­شود نحوه­ی صرف پول­ها با حالتی که قبلا داشت متفاوت می­شود. عمل پولشویی موجب خرید دارایی ­های بخش حقیقی، جواهرات، اشیا هنری و لوکس می­شود تا اینکه پول­ها موجب جلب توجه ناظران مالی نشوند (بارتلت[۲]، ۲۰۰۲). در حالیکه قربانیان این پول­ها را صرف خرید لوازم مصرفی خود و پس­انداز برای روزهای نیاز خود می­کنند (واکر[۳]، ۱۹۹۵). در نتیجه صنایع تولیدکننده لوازم ضروری جامعه با یک کاهش تقاضا در اثر پولشویی مواجه شده و همچنین صنایع تولیدکننده کالاهای لوکس و قیمتی با یک افزایش تقاضا روبه­ رو می­شوند. تأثیر این کاهش و افزایش در تقاضای کالای لوکس و ضروری اعوجاج مصرف را در پی داشته و موجب تخصیص ناکارای منابع شده و رفاه کل را کاهش می­دهد .کلیه­ ی این آثار نیازمند بررسی دقیق و موشکافانه است. زیرا شناسایی ابعاد مختلف این پدیده و بررسی موشکافانه آثار آن می تواند به مقابله مؤثرتر با این پدیده کمک نماید. در این راستا پایان­ نامه حاضر به دنبال بررسی تأثیر پولشویی بر مصرف در اقتصاد ایران طی سال­های ۸۹-۱۳۵۸ می­باشد.