تحلیل محتوای دیوان اشعار فارسی استاد شهریار

تحلیل محتوای دیوان اشعار فارسی استاد شهریار از حیث توجه به ابعاد اجتماعی دین

موضوع پژوهش حاضر «تحلیل محتوای دیوان اشعار فارسی استاد شهریار از حیث توجه به ابعاد اجتماعی دین» می‌باشد. چهارچوب نظری تحقیق را نظریه‌های دورکیم، کارل مارکس، ماکس وبر، اسپنسر و یینگر درمورد دین تشکیل می‌دهند. به عقيده دورکيم دین عامل همبستگی و ثبات اجتماعی و پایداری جامعه و مظهر قدرت جامعه است و نقش مثبت دین در حل و فصل مشکلات اجتماعی، در ایجاد یگانگی و در معنویتی که در جامعه به‌وجود می‌آید نیز سخت اهمیّت دارد. کارل ماركس معتقد است كه، انسان دين را مي‌آفريند و دين، هم ابزار ستمگري به طبقه زيردست جامعه و هم بيانگر اعتراض عليه ستمگري مي‌باشد. طبق نظر یینگر، دين از طريق تأكيد بر ارزش‌هاي كلي و دسترسي‌پذير يعني ارزش‌هايي چون رستگاري و يا توجيه رنج، ناكامي و محروميت و نظاير آن، موجب حفظ سازمان اخلاقي جامعه می‌شود. با توجه به این‌که اديان الهى و آسمانى در ترويج فضايل، آرمان‌ها، آداب مثبت و خصلت‌هاى نيكو، نقش مؤثرى داشته‌اند، اسپنسر در اين باره معتقد است: «بيان آداب و فضايل جوامع كه پايه‌ى تمدن آن‌هاست، ناشى از دين است». بر این اساس سه مقوله‌ی انسجام و همبستگی اجتماعی، فضائل و ارزش‌های اخلاقی و ظلم‌ستیزی تعیین شد و کدهای تحلیل تحقیق در هریک از این سه مقوله جای گرفتند. با توجه به اهداف تحقیق، برای هریک از مقوله‌ها و کدهای تحلیلی، سوالاتی طراحی کردیم. از تکنیک تحلیل محتوا که در تحقیقات بنیادی، تاریخی، اسنادی و کیفی به‌کار گرفته می‌شود، در این تحقیق استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق عبارت است از دیوان سه جلدی اشعار فارسی استاد شهریار که نمونه‌گیری هم نداشتیم. با استفاده از اعتبار صوری و به‌کارگیری روش بررسی کتابخانه‌ای و نیز استفاده از روش تحلیل کمی و کیفی، داده‌ها جمع‌آوری شد و برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از دو روش «تحلیل ارزشیابی» و «آزمون خی‌دو» بهره گرفتیم. برای ارائه نتایج، از روش توصیفی و نیز تحلیل محتوای ارزشیابی در یافتن پاسخ سوالات مطرح شده استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که استاد شهریار به‌ترتیب به مباحث ایثار و شهادت، جهاد، عدل و عدالت و وحدت و نوع‌دوستی اهمیت به‌سزایی قائل بوده و همگان را به این مفاهیم دینی که حیات‌بخش برای جوامع انسانی و اسلامی هستند دعوت می‌نماید.