تحليل نظريه مقداري پول (ديدگاه موريس اله)

حجم پول يکي از متغيرهاي مهم اقتصاد کلان و نيز يکي از ابزارهاي اصلي سياست­هاي کنترل تقاضا به ­شمار مي­رود. با اين حال اختلاف ريشه­ داري بين مکاتب اقتصادي در مورد نحوه به ­کارگيري و ميزان تأثير بخشي آن برمتغيرهاي واقعي وجود دارد. در طول تاريخ اقتصاد، بسياري از انديشمندان در مورد معنا و مفهوم پول، وظايف، اهميت، انواع، عوامل تعيين­کننده تقاضا، و آثار آن بر متغيرهاي اقتصادي، تحقيقاتي نموده و نظريه ­هاي مختلفي ارائه­ کرده­اند. به جرأت مي­توان گفت نظريه مقداري پول، معروف­ترين نظريه­اي است که در اين زمينه توسط انديشمندان مختلف ارائه­ شده ­است، به­ طوري که قبل از دهه ۱۹۳۰، نظريه مقداري پول، نظريه مسلط در اقتصاد کلان بود. هرچند مي­توان بزرگ­ترين و مهم­ترين پيام نظريه فوق را رابطه حجم پول و سطح قيمت­ها دانست، اما نوع، نسبت و اندازه اين رابطه، ثبات و متغير بودن آن و عوامل مؤثر بر آن، هرکدام توسط اقتصاددانان مذکور و طي ساليان درازي بيان و بررسي شده­است.

در اين پژوهش با تکيه بر مقاله « بيان مجدد نظريه مقداري پول » موريس اله (۱۹۶۶) سعي شده تا با بررسي عوامل موثر بر  تقاضاي پول، نسبت و اندازه رابطه حجم پول و رشد آن با تورم، و همچنين ثبات يا عدم ثبات اين نسبت در طول زمان مورد بررسي قرار گرفته است. به عبارت ديگر با توجه به پيام­هاي نظريه مقداري پول و همچنين روش اله براي بيان اين نظريه، تفاوت ديدگاه­ها در مورد تقاضاي پول، مسئله شکل­گيري ذهنيت، و ريشه تورم مورد بررسي قرار گرفته­است.

داده­ هاي مورد استفاده در اين مطالعه، از اطلاعات سري زماني بانک مرکزي استخراج گرديده­است و از نرم افزار Excel براي محاسبات رياضي داده­ها و به­طور بسيار محدودي از نرم افزار MATLAB براي رسم نمودار استفاده­شده­است.

نتايج اين پژوهش نشان مي­دهد در هر زمان معين، يک رابطه نسبي بين سطح قيمت­ها و مقدار پول برقرار است. اما ضريب اين نسبت، ثابت نيست، بلکه مقدار آن در هر زمان به نرخ­هاي رشد مخارج اسمي کل گذشته بستگي دارد. سرعت گردش پول ثابت نمي­باشد، اما تابع ثابتي از نرخ رشد مخارج اسمي کل گذشته­است. بنابراين تنها در شرايط سکون، نسبت  (ضريب کمبريج) ثابت است. رشد توليدات تأثيري مثبت بر سرعت گردش پول، و تاثيري منفي بر تقاضاي نسبي پول دارد. رشد قيمت­ها (نرخ تورم) تاثيري مثبت بر سرعت گردش پول و تأثيري منفي بر تقاضاي نسبي پول دارد. نرخ بهره خالص تأثيري مثبت بر تقاضاي نسبي پول و تأثيري منفي بر سرعت گردش پول دارد. هر­چه نرخ رشد مخارج اسمي در طول زمان، بزرگ­تر باشد، تأثير حجم پول بر سطح قيمت­ها بيشتر خواهد­بود.