بررسی مناجات در مثنوی های فارسی در قرن هفتم

بررسی مناجات در مثنوی های فارسی در قرن هفتم با تکیه بر حديقه الحقيقه سنايي ، آثار عطار و مثنوی مولوی و مقایسه‌ی آن با ادعیه شیعه با تکیه بر دعای کمیل، دعای ابو حمزه ثمالی، دعای  مکارم الاخلاق و مناجات خمس عشره

دراين نوشته  نيايش و مناجات  در مثنوي­هاي مولوي و عطار و حديقه­ی سنايي مورد بررسي قرار گرفته­است؛ ضمناً گونه هاي مختلف آن را به مخاطب نموده­ایم. در عين حال اين مناجاتها و نيايش­ها  با مناجاتهاي موجود در متون شيعه مقايسه گردیده­است؛ ابتدا به تعريف دعا و نيايش و مناجات پرداخته ایم  و تفاوتهاي آنها را بررسي کرده­ایم، سپس انواع دعا از ديدگاههاي مختلف بررسي شد؛ در ادامه صفات و اسماء الحسنای الهی در مناجاتها و ادعيه بررسي شد و نسبت خواسته­ها با نامها مقايسه گردید؛ همچنين در باره نسبت بندگان با خدا در ادعيه و مناجاتها از دیدگاه فلاسفه و متکلمین و عرفا و قرآن، نكاتي ارائه گرديد. بعد از آن نظام اخلاقي در ادعيه و مناجاتها مورد بررسي قرار گرفته و در آخر موانع سلوك در ادعيه و مناجاتها ارائه شده است وضمن اشاره به تفاوتهاي دعا و مناجات، پي برديم كه ادعیه­ی شیعه نسبت به مناجات­های شاعران جامعیت بیشتری دارد و همه­ی ابعاد وجودی انسان را در بر می­گیرد.در بحث اسماء و صفات حسنای الهی به این نتیجه رسیدیم که این اسماء و صفات می­توانند به اراده­ی الهی در انسان متجلی گردند. در ادعیه­ی شیعه، بین این اسماء با خواسته­های فرد رابطه­ی مستقیم وجود دارد در حالی­که این ارتباط در اشعار شاعران کمتر به چشم می­خورد.در بررسی نسبت بندگان با خدا در ادعیه­ی شیعه و مناجات­های شاعران تفاوتی دیده نشد. از طرفی در ادعیه­ی شیعه مراحل و مراتب نظام اخلاقی به­صورت منسجم بررسی شده است؛ در حالی­که شاعران به صورت پراکنده به این مراحل اشاره­کرده­اند. در فصل پنجم مراحل و موانع و اهداف سلوک از دیدگاه ادعيه شيعه و عارفان بررسی شد و تفاوت­ها و شباهت­های آن ذکر گردید.