بررسی اثرات بازگشتی ناشی از بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل در ایران

‘بررسی اثرات بازگشتی ناشی از بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل در ایران با تأکید بر بخش حمل‏ ونقل: رویکرد مدل تعادل عمومی ‏قابل محاسبه’

فرآورده‏های نفتی بنزین و گازوئیل اولاً دارای مصرف بالایی بوده و ثانیاً کارائی مصرف این فرآورده‏ها به‏ ویژه در رشته فعالیت حمل‏ونقل پایین می‏باشد بنابراین بایستی تمهیدات و راه‏کارهای اساسی برای ارتقاء کارائی مصرف بنزین و گازوئیل در رشته فعالیت‏های مختلف به‏خصوص حمل‏ونقل و زیربخش‏های آن به ‏قصد کنترل مصرف آنها اندیشیده شود. بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل توأم با دغدغه‏ ای بنام اثرات بازگشتی مي‌باشد که در نتیجه بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل، کاهش اولیه در مصرف آنها تا اندازه‏ای خنثی می‏شود. طبیعی است که بی‏توجهی یا کم‏توجهی به اثرات بازگشتی باعث ناکارآمدی برنامه‌ريزي‌هاي بهینه‏ سازی مصرف بنزین و گازوئیل می‏شود.

هدف تحقیق حاضر عبارت از بررسی وجود اثرات بازگشتی، اندازه‏گیری مقدار این اثرات، ارزیابی تغییرات در میزان تولید و سطح فعالیت رشته فعالیت‏های مختلف بویژه زیربخش‏های حمل‏ونقل و تغییر تولید ناخالص داخلی در اثر بهبود ۱۰ درصدی کارائی مصرف بنزین و گازوئیل می‏باشد. با توجه به اینکه بهبود کارائی مصرف بنزین و گازوئیل بر گستره اقتصاد تاثیرگذار است، برای نیل به اهداف تحقیق از مدل CGE استفاده شده است. مدل CGE مبتنی بر SAM بوده و با استفاده از SAM1385 شبیه‏ سازی شده است.

نتایج اجرای مدل نشان می‏دهند که بدنبال بهبود ۱۰ درصدی کارائی مصرف بنزین و گازوئیل، اثرات بازگشتی در فعالیت‏های مختلف وجود دارد بطوریکه در مورد بنزین، فعالیت’حمل‏ونقل جاده‏ای’ با ۰۱/۲۷ درصد دارای بیشترین اثرات بازگشتی و فعالیت ‘پالایشگاهی’ با ۵/۴ درصد دارای کمترین اثرات بازگشتی هستند. در مورد گازوئیل نیز فعالیت ‘حمل‏ونقل جاده‏ای’ با ۲۵ درصد دارای بیشترین اثرات بازگشتی و فعالیت ‘پالایشگاهی’ با ۹/۵ درصد دارای کمترین اثرات بازگشتی هستند. اثرات بازگشتی مربوط به بنزین (ناشی از بهبود ۱۰ درصدی کارائی) برای زیربخش‏های حمل‏ونقل شامل حمل‏ونقل جاده‏ای، هوایی، آبی و ریلی به ترتیب برابر با ۰۱/۲۷، ۱۴، ۰۱/۸ و ۰۰۴/۶ درصد بوده است. اثرات بازگشتی مربوط به گازوئیل نیز برای زیربخش‏های حمل‏ونقل شامل حمل‏ونقل جاده‏ای، ریلی، آبی و هوایی به ترتیب برابر با ۲۵، ۵/۱۱، ۵/۹ و ۰۰۱/۷ درصد بوده است.

بدنبال بهبود ۱۰ درصدی کارائی مصرف بنزین و گازوئیل، تقاضای بنزین بطور متوسط ۶/۷ درصد و تقاضای گازوئیل بطور متوسط ۹/۷ درصد کاهش می‏یابد. راجع‌به تغییرات در میزان تولید و سطح فعالیت بخش‌هاي مختلف، بیشترین تغییرات مثبت مربوط به فعالیت ‘حمل‏ونقل ریلی’ با ۳۴۷/۶ درصد و بیشترین تغییرات منفی مربوط به فعالیت ‘حمل‏ونقل هوایی’ با ۸۰۳/۳- درصد بوده است. تولید ناخالص داخلی نیز بدنبال شوک کارائی، ۰۲/۰ درصد افزایش می‏یابد.