بررسي و تحليل ديوان ملاپريشان در مقايسه با انديشه های عرفانی مولانا

ملا پریشان یکی از عارفان و وارستگان سده هشتم و نهم هجری است که در منطقه دلفان لرستان
می­زیسته است. از زندگی این عارف، اطلاع چندانی در دست نیست و اطلاعات ما فقط محدود به دست نوشته­های مختلفی است که توسط دوستداران فرهنگ این خطه جمع­آوری شده است. آنچه به نظر می­رسد این است که ملاپریشان فردی مسلمان و شیعه امامیه بوده است. برخلاف عده­ای که به فرقه­گرایی ودر نهایت حروفیه بودن وی اشاره کرده­اند، ایشان اهل حروفیه نبوده و احیاناً اگر از بیست و هشت حرف الفبا نیز استفاده کرده و یا اشاره نموده­اند، آنها را از بیست و هشت سوره­ی مبارک قرآن گرفته است که این حروف رموز قرآن می­باشد، نه رموز فرقه حروفیه. دیوان ملاسرشار از اصطلاحات عرفانی با استناد به آیات، احادیث معصومین و روایات می­باشد. ملا برای بیان اندیشه-ی شیعی خود از زبان لکی استفاه کرده و مخالف فارسی گویی، آرایه پردازی بوده است. دیوان وی برای تمام اقشار جوامع لک زبان و مردم كرد غير از کردهاي شمال غرب قابل درک و فهم است. ملا با اندیشه مولانا آشناو احاطه کامل بر مثنوی معنوی مولانا داشته، به تعبيري عرفا نه شيعه­اند و نه سني! البته مي­توان عرفا را به شيعه و سني شناسنامه اي تقسيم كرد، با اين وجود مولانا بر مذهب اهل تسنن بوده و ملاپریشان هم برمذهب تشیع بوده است! امّا عرفان اساساً خاستگاه علوي و شيعي دارد.

ما در تحلیل دیوان وی ابتدا ابیات را به فارسی روان برگردانده­ایم و سپس اصطلاحات عرفانی و
آرایه­های ادبی را مشخص نموده و ریشه­ی تمام آیات، احادیث و ادعیه­ها را از منابع و متون دست اوّل شناسایی نموده و در نهایت با اشعار مولانا مقابله کرده­ایم.