اعتراض در شعر فروغ

یکی از جنبه­های اجتناب­ناپذیر شعر، وجه اعتراضی آن است. از زمانی که شاعر با استفاده از احساس، اندیشه و تخیّل خود، شعرسرود، عنصر اعتراض، جزء لاینفک شعر او گشت. این اعتراض در تاریخ شعر فارسی، در قرن­ها و سبک­های مختلف، ابعاد و روش­های متفاوتی به خود گرفته است. در برهه­ای از تاریخ این سرزمین، در رهگذر کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲، سکوت و خفقان، حکمرانی خود را بر سرزمین ما آغاز می­کند، روشن­فکران و شاعران منزوی شده و تنها پناه­گاه خویش را در سرزمین عشق­های زمینی می­جویند و رژیم می­کوشد تا جوانان را از سیاست دور کند. در این میانه، ناگهان زنی از راه رسید. زنی که بر خلاف پیشینیانِ خود، بی­پروا، به تشریح و بیان احساساتِ زنانه­ی خود می­پرداخت و چون سنّت­شکن بود و بی­پرده حرف می­زد، نامش بر سر زبان­ها افتاد. فروغ فرخ­­زاد با انتشار پنج مجموعه­ی شعری، با نام­های اسیر، دیوار، عصیان، تولدی­ دیگر و ایمان­ بیاوریم­ به ­آغاز­فصل­ سرد،یکی از چهره­های برجسته­ی شعر معاصر ایران است. از این رو حوادث مختلف شخصی، از زمان تولد تا مرگ، به ویژه شکست در ازدواج و دوری از فرزند، طعنه­ها و سرزنش اطرافیان در واکنش به شعر او و از سویی دیگر فضای ملتهب جامعه، حوادث و اتفاقات سیاسیِ پس از کودتای ۲۸ مرداد و ویژگی­های شخصیّتی فروغ، از او در عرصه­ی شعر، زنی معترض ساخت.  فروغِ معترض، با طی کردن سیر و سلوک فکری و زبانی و با انتشار پنج مجموعه­ی خویش، ابعاد گوناگون اعتراض را به شیوه­های مختلف، بیان می­کند. سه مجموعه­ی نخستین او چون آیینه­ای است که منعکس­کننده­ی دغدغه­های فردی و اعتراضات شخصیِ زنی تنهاست. شکست در ازدواج، دوری از فرزند، وصف لحظات جانگداز دوری از معشوق، درد غربت، طرد شدن از خانواده، نکوهش خداوند به دلیل ناکامی­ها و شکست در زندگی فردی، بخصوص در مجموعه­ی عصیان، از جمله مضامینی هستند که فضای اعتراضی این سه مجموعه را پر کرده­اند. زنی بی­پروا که در کنار بیان این احساسات، با محکوم کردن مرد، به­عنوان مسبّب اصلی اسارت، بر او می­شورد. فروغ در دو مجموعه­ی پایانی، از منِ شخصی می­گذرد و به منِ جهانی می­رسد و ابعاد گوناگون اعتراضات اجتماعی و سیاسی را به تصویر می­کشد. اعتراض به سکوت روشن­فکران و بی­تفاوتی مردم، در قبال جامعه­ی پس از کودتا، انتقاد از بی­عدالتی و فقر، به تصویر کشیدن جامعه­ای با بافت سنتی آمیخته با جهل و خرافات، اعتراض به بی اعتمادی و دروغ، نکوهش زندگی تکراری و مصنوعی در جامعه و در نهایت فریاد بلند تنهایی، یأس و بدبینی، از جمله مضامینی است که فروغ در دو مجموعه­ی پایانی خویش، با به کار بردن واژه­ها و اوزان مدرن شعری و با رهایی از قالب چارپاره، به تصویر می­کشد. بنابراین پرداختن به مقوله­ی اعتراض در پهنای ادبیات فارسیِ این سرزمین و عوامل تأثیرگذار بر اشعار اعتراض­آمیز فروغ و همچنین بررسی مجموعه آثار فروغ از دیدگاه اعتراضی، به جهت مشخص کردن تحوّل فکری او و در آخر، تشریح  ابعاد گوناگون اعتراض در آثار فروغ از جمله موضوعاتی هستند که فصـل­های دوم تا پنجم این پایـان نـامه را به خـود اختصـاص داده­اند.