ارزیابی آسیب پذیری مناطق شهری و ارائه الگوی بهینه جهت کاهش خسارت در برابر زلزله

ارزیابی آسیب­ پذیری مناطق شهری و ارائه الگوی بهینه جهت کاهش خسارت در برابر زلزله(مطالعه موردی: شهر پیرانشهر)

بطورکلی زلزله یکی از سوانح طبیعی است که تأثیرات مخربی بر سکونتگاه­های انسانی برجای گذاشته و تلفات جانی و مالی سنگینی بر ساکنان آنها وارد می سازد. در عین حال آسیب­پذیری شهر تأثیر مستقیمی در تلفات انسانی ناشی از بحران دارد و آسیب پذیری ناشی از زلزله اصولاً در نتیجه ساخت و ساز­های بی­رویه در حریم گسل­ها، عدم رعایت ضوابط و استانداردها، توزیع نامناسب جمعیت و امکانات در سطح شهر بوده و تشدید می گردد؛ از این رو اساس بررسی میزان آسیب­پذیری شهر یکی از ضروریات مدیریت شهری به حساب می­آید. اینک با توجه به این مهم، در پژوهش حاضر به ارزیابی میزان آسیب­پذیری شهر پیرانشهر پرداخته شده است. در این پژوهش روش تحقیق توصیفی- تحلیلی می­باشد. بدین منظور در وهله اول با استفاده از شاخص­ها و معیارهای مربوطه و با بهره­گیری از مدل تحلیل شبکه­ای (ANP) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) چگونگی آسیب پذیری کلی شهر پیرانشهر مورد بررسی قرار گرفته است. در مرحله دوم آسیب­پذیری شهر با استفاده از تکنیک­های تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، TOPSIS، VIKOR، به تفکیک محلات مشخص گردید. در نهایت به تحلیل فضایی و مکانیابی مراکز امدادی از جمله بیمارستان­ها و ایستگاه­های آتش­نشانی و پایگاه­های اسکان موقت با استفاده از مدل­های میانگین نزدیک‌ترین همسایه (Nearest Neighbor )، تحلیل شبکه (Network Analysis Model)، ANP و منطق فازی (FUZZY) پرداخته شد. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که ۲۷ درصد مساحت شهر دارای آسیب­پذیری زیاد و خیلی زیاد، ۵۶ درصد آسیب­پذیری متوسط و ۱۷ درصد آسیب­پذیری کم می­باشد. همچنین محله­های ۲۱، ۲۳، ۳۱ و ۴۱ که واقع در ه استبافت فرسوده ( قدیمی) و حواشی شهر می­باشند، به دلیل قدمت بالا، مصالح با کیفیت نامناسب، ریزدانه بودن قطعات، همجواری نامناسب کاربری­ها و دسترسی نامناسب به بیمارستان، مراکز درمانی، اورژانس و آتش­نشانی آسیب­پذیرتر از دیگر محله های شهر می­باشند؛ در عین حال قرارگیری بافت فرسوده (خیابان امام خمینی) در حاشیه کوه و عدم رعایت استانداردها در ساخت و سازه­ها، بر میزان این آسیب­پذیری افزوده است. در قسمت­های شمال و شمال شرقی  شهر که عمدتاً ساختمان­ها تازه­ساخت می­باشند و از مصالح ساختمانی با کیفیت بالا بهره گرفته شده است، همچنین به دلیل وجود فضاهای باز و مراکز آموزشی و اداری نوساز و بزرگ بودن مساحت قطعات؛ احتمال آسیب پذیری در این بخش از شهر بسیار کم است.